Manipüle
Manipüle (Fransızca: manipulé), bir eylemi veya durumu kendi çıkarına uygun olacak şekilde yönlendirmek, etkilemek veya hileli yollarla kontrol etmek anlamını taşır.
Türkçede genellikle "birini manipüle etmek" veya "bir durumu manipüle etmek" şeklinde birleşik fiillerle kullanılır. Bu eylemin kendisi ise manipülasyon olarak adlandırılır.
TDK Anlamı : Bir şeyin içyüzünü bilmeyenler üzerine, kendi çıkarına sonuç çıkarmak amacıyla o şeyi kullanma.
1. Manipülasyon Kavramı[değiştir | kaynağı değiştir]
Manipülasyon, bir kişinin veya grubun (örneğin siyasi parti, şirket) gizli, aldatıcı ve etik dışı taktikler kullanarak, başkalarının duygu, düşünce ve davranışlarını kendi amaçları doğrultusunda değiştirmeye çalışma sürecidir.
- Temel Amaç: Hedefteki bireyi veya kitleyi, kendilerine fayda sağlamayan, ancak manipülatöre fayda sağlayan bir sonuca doğru yönlendirmektir.
- Temel Fark: Manipülasyon, şeffaf ve dürüst olan iknadan farklıdır. İknada tüm tarafların faydası gözetilebilirken, manipülasyonda tek taraflı çıkar ve aldatma esastır.
2. Uygulama Alanları[değiştir | kaynağı değiştir]
Manipülasyon, kişilerarası ilişkilerden (duygusal manipülasyon) büyük ölçekli toplumsal olaylara kadar birçok alanda görülebilir:
| Alan | Uygulama Örneği |
| Psikoloji / İlişkiler | Kişinin suçluluk duygusunu kullanarak istediğini yaptırmak; duygusal şantaj veya "Gaslighting" (kişinin gerçeklik algısını sarsmak). |
| Medya / Kamuoyu | Gerçekleri çarpıtarak veya seçici bilgi yayarak (Propaganda) halkın belirli bir siyasi görüşü benimsemesini sağlamak. |
| Finans / Ekonomi | Piyasa değerini kasten yükseltmek veya düşürmek için yanlış veya yanıltıcı bilgi yaymak (Borsa manipülasyonu). |
3. Yaygın Manipülasyon Teknikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Manipülatörler, hedeflerini kontrol etmek için çeşitli psikolojik taktiklere başvurur:
- Mağdur Rolü Oynama: Kendi hatalarını gizlemek ve sempati kazanmak için sürekli olarak kendilerini kurban gibi gösterme.
- Suçlama: Kendi sorumluluklarını üstlenmek yerine, karşı tarafı eksik veya hatalı hissettirerek kontrolü ele alma.
- Pozitif Pekiştirme (Pozitif Sağlamlaştırma): Aşırı övgü ve iltifatlarla hedef kişinin ego veya özsaygısını okşayarak onu yönlendirmeye çalışma.
- Duygusal Şantaj: Kişinin korkularını, kaygılarını veya suçluluk duygularını kullanarak zorlama.
- Sessizlikle Cezalandırma: İstenen davranış sergilenmeyince soğuk veya sessiz kalarak karşı tarafa duygusal baskı uygulama.